ลมพัดมิรู้ล่วงหน้า : จารึกโรงสีลูกจีนโพ้นทะเล ความทรงจำในห้วงวรรณกรรมของ สุกัญญา หาญตระกูล

ลมพัดมิรู้ล่วงหน้า : จารึกโรงสีลูกจีนโพ้นทะเล หนังสือเล่มต้อนรับปี 2564 จาก สำนักพิมพ์สารคดี ที่แม้ว่าหนังสือเล่มนี้อาจจัดอยู่ในหมวดสารคดี ประวัติศาสตร์ แต่ด้วยกลวิธีทางวรรณกรรมของ สุกัญญา หาญตระกูล ทำให้หนังสือเล่มนี้ไม่เพียงเป็นการรวบรวมข้อมูลหลักฐานหรือการวิเคราะห์ประวัติศาสตร์ แต่เป็นการร้อยเรียงเรื่องราวในรูปแบบวรรณกรรมเชิงความทรงจำ (Memoir) ที่มีการออกแบบเรียบเรียงเรื่องราวกับวรรณกรรมด้วยท่าทีและจังหวะที่ลื่นไหล รวมถึงการตัดสลับระหว่างความทรงจำส่วนตัวเข้ากับการแทรกข้อมูลเหตุการณ์ประวัติศาสตร์ ผลกระทบต่อครอบครัว วิถีชีวิต บรรยายโครงสร้างสถาปัตยกรรม รวมถึงสูตรอาหาร ผสานกับการบอกเล่าองค์ความรู้มากมายรอบตัวของสุกัญญาในฐานะผู้เล่าเรื่อง

การตกทอดเรื่องราวความทรงจำของครอบครัวสุกัญญาที่ผ่านกาลเวลาสำคัญมากมายทางประวัติศาสตร์ สามารถแสดงให้เห็นได้ถึงพลวัตทางวัฒนธรรมของครอบครัว “ลูกจีนโพ้นทะเล” ที่ได้อาศัยอยู่บริเวณภาคเหนือของประเทศไทยผ่านความทรงจำทั้งส่วนตัวของผู้เขียน ความทรงจำของครอบครัว และประวัติศาสตร์ที่ดำเนินไป ทำให้หนังสือสารคดีเล่มนี้มีความน่าสนใจทั้งในเชิงการเล่าเรื่องที่มีหลายระยะตั้งแต่ภาพเล็กจนถึงภาพใหญ่ทางประวัติศาสตร์ของสังคม

อีกความน่าสนใจคือเทคนิคการเขียนที่เรียบเรียงเรื่องราวต่าง ๆ ด้วยการเขียนเชิงสร้างสรรค์ (Creative Writing) โดยมีการสร้างจังหวะรวมถึงโครงสร้างที่ซับซ้อนหนักแน่นทั้งข้อมูลและบรรยายอย่างถึงอารมณ์ ทั้งการแทรกห้วงคำนึง และมีการค้นคว้าทางความทรงจำเพิ่มโดยการติดต่อผู้คนที่รู้จักกับครอบครัวมาเล่าเสริมข้อมูลเพื่อปะติดปะต่อผสานความทรงจำ

ทั้งมีการค้นคว้าเล่าเรื่องต่อขยายจากเหตุการณ์โดยที่ผู้เขียนเริ่มศึกษาตั้งแต่บริเวณโรงสีของครอบครัวในเมืองพะเยาจนถึงการเดินทางสู่ประเทศจีนทำให้ข้อมูลทางประวัติศาสตร์ที่แผ่ขยายและแข็งแรงไม่แพ้ท่วงท่าที่ร้อยเรียงความทรงจำส่วนตัว บทกวี การลงรายละเอียดของสิ่งต่าง ๆ ไม่ว่าจะเป็นชนิดไม้ของโรงสี หรือการวิเคราะห์โครงสร้างการทำงานในโรงสีข้าว รวมถึงบอกเล่าถึงพลวัตการเปลี่ยนแปลงอุตสาหกรรมการสีข้าว ความเชื่อคติชาวจีนที่เลี้ยงลูกด้วยแนวคิดขงจื๊อที่มีอุดมคติที่ว่า ความรัก ความสมานฉันท์ ความปรารถนาดี เป็นสิ่งที่ยึดถือไว้ตั้งแต่ระดับวิถีในครอบครัว จนถึงการนำมามองภาพใหญ่อย่างประเทศชาติ

หากจะมองภาพใหญ่ลมพัดมิรู้ล่วงหน้า : จารึกโรงสีลูกจีนโพ้นทะเล เล่มนี้ได้แสดงภาพความสัมพันธ์ทางประวัติศาสตร์ของชาวจีนกับไทยผ่านเหตุการณ์ที่มีผลกระทบต่อครอบครัวสุกัญญา อย่างนโยบายกีดกันคนต่างชาติ ช่วงปลายทศวรรษ พ.ศ.2480 ในยุคของ จอมพล ป. พิบูลสงคราม ที่แม้เป็นนโยบายระยะสั้นแต่ส่งผลกระทบต่อคู่สมรสชาวจีนโพ้นทะเลที่ทำกิจการโรงสีในภาคเหนือของไทย รวมทั้งเหตุการณ์สำคัญอย่าง กบฏเงี้ยว พ.ศ.2445 การก่อกบฏครั้งประวัติศาสตร์ในช่วงต้น

ยุครัตนโกสินทร์ที่เกิดแถวภาคเหนือตอนบนโดยกลุ่มเงี้ยวที่เป็นชื่อเรียกของกลุ่มชาติพันธุ์ไทใหญ่ โดยเหตุการณ์กบฏเงี้ยวนี้มีความสัมพันธ์กับครอบครัวฝั่งแม่ของสุกัญญาที่มีชีวิตร่วมอยู่ในยุคสมัยนั้น

สองเหตุการณ์ข้างต้นเป็นเพียงตัวอย่างของความเข้มข้นทางข้อมูลประกอบกับประวัติศาสตร์ส่วนตัวของครอบครัวที่ร้อยเรียงออกมาอย่างละเอียดลออด้วยเวลากว่า 6 ปีที่เขียน ค้นคว้า และเรียบเรียงการเกิดดับของทั้งธุรกิจโรงสี วัฒนธรรมไทย-จีน รวมถึงชีวิตคนใกล้ชิดที่อะไร ๆ มักจะเกิดขึ้นดุจดั่ง “ลมพัดมิรู้ล่วงหน้า”

Fact File

• ลมพัดมิรู้ล่วงหน้า: จารึกโรงสี ลูกจีนโพ้นทะเล
  สุกัญญา หาญตระกูล เขียน
  สำนักพิมพ์ สารคดี ราคา 499 บาท
• สั่งซื้อ https://shop.line.me/@sarakadeemag/product/319615919 / inbox : http://m.me/sarakadeeboranrobroo / Line : @sarakadeemag หรือ https://lin.ee/igSEvyb