Book Passport ชวนนักอ่านต่อลมหายใจให้ร้านหนังสืออิสระทั่วไทย

ไม่ใช่แค่นักเดินทางที่จะมีหนังสือเดินทาง หรือ Passport ต่อไปนี้นักอ่านตัวจริงก็ต้องไม่ลืมพก หนังสือเดินทางร้านหนังสือ หรือ Book Passport ติดตัวไปด้วยทุกที่เช่นกัน เพราะ หนังสือเดินทางร้านหนังสือที่ว่าไม่ใช่เพียงหนังสือปกแดงที่ชวนเราเดินทางไปประทับตราเก็บโลโก้สวยๆ ของร้านหนังสืออิสระทั่วไทยเท่านั้น แต่Book Passport ยังเป็นโครงการดีๆ ที่ กระทรวงวัฒนธรรม จับมือกับ มูลนิธิวิชาหนังสือ ชวนนักอ่านตัวจริงมาต่อลมหายใจให้ร้านหนังสืออิสระ พร้อมสร้างวัฒนธรรมร้านหนังสือให้กลับมาเฟื่องฟูในไทยอีกครั้ง

“ย้อนไปเมื่อ 30 ปีก่อน ประเทศไทยมีร้านหนังสืออิสระกระจายอยู่ทั่วประเทศกว่า 1,000 ร้าน ส่วนปัจจุบันร้านหนังสืออิสระมีอยู่ทั่วประเทศนับได้แค่ประมาณ 100 ร้านเท่านั้น”

มกุฏ อรฤดี  ศิลปินแห่งชาติ สาขาวรรณศิลป์และเลขานุการมูลนิธิวิชาหนังสือ เล่าถึงสถานการณ์ที่น่าเป็นห่วงของร้านหนังสืออิสระในเมืองไทย ซึ่งหน้าที่ของร้านหนังสืออิสระเหล่านี้ไม่ใช่เพียงสถานที่กระจายสินค้า ซึ่งก็คือ “หนังสือ” ออกไปสู่คนอ่านในชุมชนต่างๆ เท่านั้น แต่มกุฏ อรฤดี มองว่าร้านหนังสือคือขุมทรัพย์ทางปัญญาที่จะช่วยพัฒนาคน พัฒนาชาติ ได้อีกทางหนึ่ง ซึ่งในเมืองไทยนั้น วัฒนธรรมหนังสือ ยังไม่เคยมีเป็นรูปธรรมมาก่อน การเริ่มสร้างวัฒนธรรมร้านหนังสือที่กระทรวงวัฒนธรรมกำลังทำผ่านBook Passport เป็นหนึ่งในจิ๊กซอว์ที่อยู่ใต้ร่มใหญ่ของ วัฒนธรรมหนังสือ ที่ควรทำควบคู่กันไป

“ประเทศไทยไม่เคยเริ่มวัฒนธรรมหนังสือ เราไม่เคยพยายามทำให้วงการหนังสืออยู่ได้ วัฒนธรรมหนังสือคือระบบใหญ่ ถ้ามีร้านหนังสือทั่วเมืองแต่ไม่มีหนังสือดีๆ คนขายก็ไม่รู้จะขายอะไร หรือถ้ามีหนังสือดี มีนักเขียนดี แต่ไม่มีร้านหนังสือที่จะกระจายความรู้ตรงนี้ไปสู่คนอ่านในชุมชนก็ไม่ได้ เพราะร้านหนังสือคือปลายทางของระบบทั้งระบบ ถ้าไม่มีร้านหนังสือ ไม่มีแหล่งขายหนังสือ นักเขียนจะไปขายให้ใคร สำนักพิมพ์จะอยู่ได้อย่างไร โรงพิมพ์จะอยู่อย่างไร ธุรกิจที่เกี่ยวข้องทั้งหลาย บรรณาธิการเอย นักวาดภาพประกอบ เรื่องวัฒนธรรมหนังสือจึงเป็นวงจร เป็นระบบที่ต้องพัฒนาไปพร้อมกัน”

มกุฏ อรฤดี กล่าวเสริมว่า ร้านหนังสืออิสระเล็กๆ ในชุมชนก็คือห้องสมุดกลายๆ แค่เราเข้ามาเปิดหนังสือหนึ่งหน้าก็เท่ากับได้หาความรู้เพิ่มเติม นี่คือวิธีคิดว่าทำไมร้านหนังสือเล็กๆ ที่กระจายอยู่ตามเมืองต่างๆ จึงเป็นแหล่งความรู้ที่แท้จริงสำหรับชาวบ้านทั่วไปที่ไม่มีโอกาสเข้าถึงอินเตอร์เน็ต

“ในต่างประเทศไม่ว่าจะเป็นจีน ญี่ปุ่น อินเดีย เกาหลี และในยุโรปที่มีร้านหนังสือกระจายอยู่ในทุกชุมชน ยิ่งประเทศไหนมีเทคโนโลยี คนเข้าหาความรู้ด้านอินเตอร์เน็ตสูง แต่ร้านหนังสือก็จะยิ่งมีมากตามกันไปด้วย”

ด้าน นายอิทธิพล คุณปลื้ม รัฐมนตรีว่าการกระทรวงวัฒนธรรม (รมว.วธ.) ได้กล่าวถึงการจับมือกับมูลนิธิวิชาหนังสือในการสนับสนุนร้านหนังสืออิสระผ่านโครงการ Book Passport  ว่า โครงการวัฒนธรรมร้านหนังสือเป็นโครงการสนับสนุนร้านหนังสืออิสระให้เป็นสถานที่ส่งเสริมการอ่าน และแหล่งเรียนรู้พื้นฐานอันสำคัญของชุมชน ด้วยเหตุที่ร้านหนังสืออิสระดำเนินการโดยบุคคลหรือกลุ่มบุคคล ซึ่งไม่เคยได้รับการสนับสนุนโดยตรงจากภาครัฐและภาคส่วนอื่นๆ อย่างจริงจัง ร้านหนังสืออิสระจึงแตกต่างกับร้านหนังสือใหญ่ เช่น เชนสโตร์ หรือ บริษัทขนาดใหญ่ ที่มีอำนาจในการคัดเลือกหนังสือเพื่อวางจำหน่ายในร้านได้มากกว่า จึงจำเป็นต้องเปิดโอกาสให้ร้านหนังสืออิสระทั่วประเทศ มีสถานะมั่นคงขึ้นด้วยนโยบายสนับสนุนของรัฐบาล เพื่อจะเป็นฐานของสำนักพิมพ์ นักเขียน นักแปล บรรณาธิการ และอาชีพอื่นๆ ที่เกี่ยวข้อง พร้อมทั้งขยายพื้นที่แหล่งความรู้พื้นฐานแก่ประชาชนทั่วประเทศอย่างเท่าเทียมและทั่วถึง

นอกจากโครงการBook Passport ที่ขอชวนนักอ่านแวะอุดหนุนร้านหนังสืออิสระในจังหวัดต่างๆ แล้ว จำนงค์ ศรีนวล ผู้บริหารร้านหนังสือริมขอบฟ้า ซึ่งเป็นร้านหนังสืออิสระที่เปิดดำเนินการมา 17 ปี ยังได้ให้ความเห็นถึงทางรอดของร้านหนังสืออิสระว่า ตัวตนของร้านหนังสือต้องชัดเจน ต้องมีความเฉพาะตัวของหนังสือที่ขาย ซึ่งจะดึงกลุ่มผู้อ่านเฉพาะ กลุ่มแฟนคลับประจำให้เดินทางเข้ามา เช่นเดียวกับร้านหนังสือริมขอบฟ้า ที่มีแฟนคลับเป็นนักอ่านกลุ่มหนังสือหายาก หนังสือประวัติศาสตร์ หนังสือสังคมการเมือง เรียกว่าหากหาร้านอื่นไม่เจอ แต่มาที่ริมขอบฟ้ามีแน่นอน

สำหรับโครงการBook Passport ในตอนนี้มีร้านหนังสืออิสระในประเทศไทยเข้าร่วมประมาณ 40 ร้านจากทั้งหมด 100 ร้าน และกำลังจะมีการขยายจำนวนร้านหนังสืออิสระที่เข้าร่วมโครงการให้ครอบคลุมทั้งหมด

ส่วนกติการการเป็นเจ้าของBook Passport  นั้นง่ายมาก เพียงซื้อหนังสือที่ร้านหนังสืออิสระที่เข้าร่วมโครงการก็จะได้รับฟรีทันทีBook Passport พร้อมตราประทับของแต่ละร้าน พิเศษหากซื้อหนังสือครบ 300 บาท รับBook Passport พร้อมสมุดบันทึกดีไซน์สวยไปทันทีอีก 1 เล่ม และสามารถติดตามลุ้นรางวัลใหญ่ในแต่ละเดือนได้อีกที่ www.facebook.com/BookpassportTH