ถ้ำลาสโกซ์ เปิด Virtual Tour ชมที่สุดศิลปะมนุษย์ยุคหินอายุกว่า 19,000 ปี

หากถามถึงที่สุดของศิลปะสมัยมนุษย์ถ้ำ หรือ มนุษย์ยุคหิน ต้องยกให้ศิลปะใน ถ้ำลาสโกซ์ (Lascaux) ซึ่งตั้งอยู่ทางตอนใต้ของประเทศฝรั่งเศส เป็นงานศิลปะก่อนประวัติศาสตร์ในยุคหินอายุเฉียด 20,000 ปี นับรวมได้ 2,000 ภาพ ยูเนสโกก็ได้ขึ้นทะเบียนภาพเขียนในถ้ำลาสโกซ์เป็นมรดกโลก นับเป็นภาพวาดรูปสัตว์บนผนังถ้ำที่เก่าแก่ที่สุดเท่าที่เคยมีการค้นพบ

ปัจจุบันการถอดความหมายของงานศิลปะใน ถ้ำลาสโกซ์ ยังไม่สิ้นสุดแม้จะมีการค้นพบมาตั้งแต่ ค.ศ. 1940 เพราะนอกจากข้อสงสัยว่า มนุษย์ยุคหินที่สร้างงานเหล่านี้ เป็นมนุษย์สายพันธุ์โฮโมเซเปียนส์แน่หรือ และวัตถุประสงค์ในการวาดเขียนภาพและสัญลักษณ์ต่าง ๆ เหล่านี้คืออะไร รวมทั้งเทคนิคของงานศิลปะเหล่านี้ที่ไม่ด้อยค่าใดเลยเมื่อเทียบกับศิลปะยุคอารยธรรมเลิศวิไล รวมถึงความสำคัญของสถานที่ ถ้ำ เป็นที่ลึกลับและปกปิด การมีภาพเขียนรูปร่างเป็นคน และมีนก กับภาพสัตว์ในหลากหลายขนาดนั้น ทั้งหมดมันคืออะไรกันแน่

การศึกษาและสำรวจในถ้ำลาสโกซ์ยังดำเนินต่อไป และมีเพียงเจ้าหน้าที่และผู้เชี่ยวชาญที่เกี่ยวข้องกับงานศึกษาซ่อมแซมเท่านั้นจึงจะสามารถเข้าไปชมของจริงในถ้ำได้ เพราะด้วยข้อจำกัดทางภูมิศาสตร์และธรณีวิทยา ทางการฝรั่งเศสจึงไม่อนุญาตให้นักท่องเที่ยวเข้าชมได้ แต่ทางทีมอนุรักษ์ของฝรั่งเศสได้ทำการบันทึกภาพและนำมาเผยแพร่ผ่านออนไลน์ในรูปแบบ Virtual Tour แบบสมจริงมาก ๆ พาผู้ชมท่องไปในโพรงลึก และชมภาพงานศิลปะจากบรรพบุรุษยุคหินอย่างเต็มตา (ซูมดูรายละเอียดได้ด้วย)

ทั้งนี้ผู้สนใจสามารถเข้าชมงานศิลปะในถ้ำลาสโกซ์อย่างละเอียดได้ที่ https://archeologie.culture.fr/lascaux/en โดยในแกลเลอรีออนไลน์ได้แบ่งข้อมูลเป็น 9 พาร์ต หรือ 9 ห้อง ตามลักษณะของห้องโถงถ้ำของจริง เริ่มตั้งแต่ โถงใหญ่ จากปากทางเข้าถ้ำ ที่ภาพฝูงสัตว์ และวัวออรอช (Aurochs) ตัวสูงใหญ่ยาวกว่า 5 เมตร ประจันหน้ากันเป็นประธานของภาพ ที่ถูกขีดเขียนบนพื้นผิวเพดานถ้ำ ไล่ลงมาถึงผนังถ้ำ บางห้องภาพอยู่สูงกว่าสายตา และบางห้องเป็นเพียงทางเดินแคบ ๆ ผิวผนังถ้ำขรุขระแต่มีภาพเขียนสีขนาดเล็กในระดับสายตา

สำหรับภาพเขียนสีทั้งหมดมีจำนวน 2,000 ภาพ แบ่งเรื่องราวออกเป็นภาพสัตว์ คน และสัญลักษณ์นามธรรม แต่ที่โดดเด่นจริง ๆ คือภาพสัตว์ซึ่งมีมากที่สุดถึง 900 ภาพ ที่น่าประหลาดใจคือการค้นพบว่ามนุษย์ยุคหินมีการจำแนกลักษณะของสัตว์ต่าง ๆ ผ่านภาพวาด ทั้งยังแบ่งประเภทเป็นสัตว์เลี้ยงและสัตว์ป่า โดยมีสัตว์ที่สามารถระบุชนิดได้มากถึง 605 ภาพ ได้แก่ ม้า วัวป่า และกวางตัวผู้ ทั้งนี้ภาพม้าถูกวาดมากที่สุดถึง 364 ภาพ รองลงมาคือกวางตัวผู้ 90 ภาพ ส่วนไฮไลต์ที่เป็นภาพจำ เป็นไอโคนิกเมื่อเอ่ยถึงถ้ำแห่งนี้อยู่บริเวณห้องโถงแรกจากปากถ้ำ ซึ่งมีภาพวาดที่โดดเด่นเป็นเซตภาพรูปวัวออรอชขนาดใหญ่ อันเป็นที่มาของชื่อห้องโถงที่เรียกว่า ห้องวัวป่าหรือ The Hall of the Bulls ซึ่งภาพวัวออรอชขนาดใหญ่นี้ได้กลายเป็นไอโคนิกเมื่อเอ่ยถึง ถ้ำลาสโกซ์

แนะนำว่าก่อนชมให้เตรียมสปีดอินเทอร์เน็ตให้พร้อม เพื่อภาพที่คมชัด และการซูมรายละเอียดที่ไม่สะดุด ถ้าพร้อมแล้วคลิกตามลงมาได้เลยว่า ไฮไลต์ของภาพศิลปะยุคหินอายุเฉียด 20,000 ปี ที่ลาสโกซ์ มีอะไรที่น่าสนใจกันบ้าง

โถงทางเข้า The Hall of the Bulls

ภาพนี้คือมุมมองจริงจากปากทางเข้าถ้ำ สู่ห้องโถงแรกที่มีภาพเขียนสีบนเพดานถ้ำและผนังถ้ำ ห้องแรกนี้เรียกว่า The Hall of the Bulls ซึ่งมีความโดดเด่นคือเป็นภาพเซตศิลปะภาพเขียนถ้ำจากยุคก่อนประวัติศาสตร์ โดยกึ่งกลางปากทางเข้ามองขึ้นไปเหนือหัวคือภาพประธานวัวออรอชสองตัวยืนประจันหน้ากัน เป็นที่มาของชื่อห้อง The Great Hall of Bullsหรือ The Hall of the Bullsซึ่งเป็นห้องแรกใน 9 ห้องของถ้ำลาสโกซ์โดย The Hall of the Bulls เป็นโถงถ้ำยาว 20 เมตร เพดานโค้งลาดสูงจากพื้นถ้ำไล่ระดับ จาก 5.5 เมตร ถึง 7.5 เมตร ผนังถ้ำเป็นหินแคลไซต์สีขาวกระจ่าง ขับเน้นให้เห็นลายเส้นและสีสันของภาพสดแจ่มชัดเจนยิ่งขึ้น

ภาพเขียนสีรูปสัตว์บนผนังถ้ำที่ใหญ่ที่สุดในโลก

ด้วยเทคโนโลยีด้านดิจิทัลทำให้เราสามารถปรับภาพ จากผนังโค้งมาเป็นภาพแนวราบเพื่อเก็บรายละเอียดของภาพขนาดใหญ่มหึมาในห้อง The Hall of the Bullsได้อย่างชัดเจน จากในรูปจะเห็นวัวป่าออรอช2 ตัวยืนประจันหน้ากันเป็นเหมือนภาพประธานของห้องนี้ซึ่งมีภาพเขียนสีสัตว์ทั้งหมด 36 ตัวมีทั้งม้าป่า ยูนิคอร์นเขายาว (ตัวซ้ายสุด)และกวางตัวเล็กเพศผู้

ภาพเขียนในห้องโถงที่ถูกตั้งชื่อว่า The Hall of the Bulls นี้ ได้รับการยอมรับว่าเป็นงานศิลปะที่โดดเด่นน่าทึ่งที่สุดในบรรดางานศิลปะยุคก่อนประวัติศาสตร์ที่มนุษย์ยุคปัจจุบันค้นพบในภาพสัตว์ 36 ภาพ มีวัวออรอชตัวใหญ่ 2 ตัว ม้า 17 ตัว วัวและกระทิงรวม 11 ตัว และกวางเพศผู้ภาพเล็กมีเขาแตกกิ่งสวยงามอีก 6 ตัว ภาพเขียนรูปทรงเรขาคณิตเป็นสัญลักษณ์ต่าง ๆ 50 ภาพ

วัวป่าออรอชตัวที่ 1

ช่วงกลางของห้องโถง TheHall of the Bulls มีภาพวัวป่าที่โด่งดังระดับโลกอยู่ 2 ตัวกำลังประจันหน้าเข้าหากัน ถ้าสังเกตให้ดีจะพบว่าภาพวัวออรอชตัวที่ 1 ที่เรียกว่า First Bullเป็นภาพวาดไม่เต็มตัว มีเพียงบริเวณส่วนหนอก ใบหน้าวัว และโค้งของสันหลังเป็นลายเส้น ในท่าหันไปประจันหน้ากับวัวอีกตัว ส่วนท้ายของลำตัววัวเป็นภาพม้าสีน้ำตาลแดงแกมดำตัวใหญ่ (Great red and black horse) ซ้อนทับอยู่ด้านหน้าถือเป็นเทคนิคการวาดรูปและการจัดวางองค์ประกอบภาพของช่างศิลป์ในมนุษย์ยุคหินที่น่าสนใจมาก ไม่ว่าจะเป็นการเรียงลำดับสัตว์ตัวเล็กไว้ด้านหน้า การเทียบขนาดของสัตว์ชนิดต่าง ๆ ที่ทำให้รู้สึกว่าวัวป่าตัวนี้มีขนาดใหญ่ น่าเกรงขาม เหมาะที่จะเป็นภาพประธานของห้องนี้อย่างมาก

วัวป่าออรอชตัวที่ 2

ภาพวัวป่าออรอชตัวที่ 2 ที่เรียกว่า Second Bull เป็นภาพเต็มตัวซึ่งหันหน้าประจันกับภาพวัวป่าตัวแรกเป็นอีกภาพที่สำคัญมาก เพราะเป็นภาพเขียนเต็มตัวที่ใส่รายละเอียดของอวัยวะส่วนต่าง ๆ ของวัวป่าลงไป ถือเป็นงานเขียนเชิงกายภาพเลยก็ว่าได้

ม้าสีน้ำตาลแดงแกมดำตัวใหญ่

ภาพม้าสีน้ำตาลแดงแกมดำตัวใหญ่ (Great red and black horse) ที่อยู่ด้านหน้าวัวป่าออรอชตัวที่ 1นี้ เป็นภาพที่เห็นเทคนิคด้านศิลปะของมนุษย์ยุคหินที่หลากหลาย ทั้งเทคนิคพ่นสี การใช้สองสีในหนึ่งภาพนอกจากนี้ในส่วนหัวถึงลำตัว ส่วนขาหางและเส้นโครงบั้นท้าย ส่วนท้องและจมูกม้ายังใช้เทคนิคใช้แปรงวาด และมีการพ่นสีแบบสเตนซิลในส่วนสะโพกม้าเป็นภาพวาดสัตว์ที่เต็มตัว และใช้สีทึบที่สุดในห้องThe Hall of the Bulls

ม้าสีน้ำตาล

ภาพม้าสีน้ำตาล (Brown Horse) ที่สำคัญมาก ๆ ถูกวาดอยู่ด้านบนตรงกลางวัวป่าออรอช2 ตัวที่กำลังหันหน้าเข้าหากัน ซึ่งในภาพนี้มีม้าสีน้ำตาลแกมแดง 4 ตัวที่รายล้อมวัวป่าออรอชเป็นม้าที่มีขนาดภาพเล็กกว่าวัวออรอชแต่ใหญ่กว่ากวาง ความพิเศษของภาพนี้คือมีการใช้สี 2 สีและด้วยพื้นผิวผนังถ้ำที่เรียบละเอียด ทำให้เห็นเทคนิคการไล่เฉดสีระหว่างสีน้ำตาลแดงกับเฉดสีดำที่ค่อย ๆ กลืนเข้าหากันอย่างชัดเจนนอกจากนี้ยังมีการใช้เทคนิคพ่นสีไล่เฉดบริเวณขนบนแผงคอด้านหลัง การไล่เฉดสีแสงเงาแบบนี้เป็นภาพเดียวที่พบในถ้ำลาสโกซ์และเป็นภาพม้าตัวเดียวในถ้ำลาสโกซ์ที่เห็นโครงร่างของดวงตาชัดเจน

ฝูงกวางตัวผู้

สัตว์อีกชนิดที่มีอยู่มากในห้องโถงถ้ำแรก The Hall of the Bulls คือภาพกวางตัวผู้ตัวเล็กตัวน้อย (Frieze of Small Stags) ที่วาดให้รายรอบวัวป่าออรอชตัวมหึมา ซึ่งการมีอยู่ของฝูงกวางตัวเล็ก ๆ ไม่ได้เพียงแค่บันทึกความหลากหลายทางชีวภาพของพื้นที่ แต่ยังเป็นการขับให้ภาพวัวป่าออรอชดูใหญ่มหึมา เป็นวัวป่าที่น่าเกรงขามเมื่อเทียบกับกวางที่มีขนาดเล็กกว่ากันอย่างชัดเจน

แมวป่ายุคหิน

ภาพแมวป่า (Feline) เป็นภาพลายเส้นโครงร่างแมวเทคนิคสลักหินซึ่งเป็น 1ใน 6 แมวป่าไฮไลต์ประจำ ห้องแห่งแมว(Chamber of the Felines) ห้องนี้มีภาพเขียนกระจัดกระจายตามเพดานและผนังถ้ำที่เป็นโถงที่แคบ พบภาพเขียนในระยะทางความยาวราว 25 เมตร ภาพประธานของห้องนี้คือ ภาพแมวป่าเป็นภาพลายเส้นโครงร่างแมวเทคนิคสลักหิน จุดเด่นคือหูสั้นโค้งมน และเจาะหินเป็นดวงตามองตรงมายังผู้ชมในห้องนี้มีภาพแมวถึง 6 ตัว มากกว่าจุดอื่น ๆ ในถ้ำลาสโกซ์จึงได้ชื่อว่า ห้องแห่งแมว (Chamber of the Felines) นอกจากแมว 6 ตัวยังมีภาพสัตว์อื่น ๆ รวม 51 ตัวในห้องนี้มีภาพม้ามากที่สุด 29 ตัว ทั้งม้าสีดำ และม้าสีน้ำตาลแดงวัวไบซัน 9 ตัววัวไอเบกซ์ 4 ตัว (จับคู่ประจันหน้ากัน 1 คู่) และกวางน้อยอีก 3 ตัวนอกจากภาพสัตว์แล้วในห้องแห่งแมวยังมีภาพสลักและเขียนเป็นสัญลักษณ์อีกรวมเป็น 80 ภาพห้องนี้เป็นห้องเดียวที่ไม่มีภาพวัวป่าออรอชปรากฏอยู่เลย

สัญลักษณ์เลข 13

ภาพเขียนคล้ายสัญลักษณ์เลขโรมันแทนตัวเลข 13 (The XIII sign) ที่ค้นพบนี้ปรากฏอยู่ในส่วนท้ายของห้องโถงที่ 6 Chamber of the Felines รอยขีดสีดำด้วยแท่งถ่านเป็นรูปกากบาท เรียงกับเส้นตรงแนวดิ่ง 3 เส้น คล้ายกับตัวเลขโรมันบอกจำนวน 13 ซึ่งยังไม่มีใครตอบได้ว่า ความหมายของสัญลักษณ์นี้คืออะไร และเป็นตัวเลข 13 จริงหรือไม่ทั้งนี้ยังพบสัญลักษณ์ที่เป็นเส้นและจุดที่คล้ายบอกจำนวนหรือปริมาณแบบนี้กระจัดกระจายอีกหลายจุดในถ้ำลาสโกซ์

ภาพมนุษย์กับนก

ภาพมนุษย์กับนก หรือ Man and birdปรากฏอยู่ในห้องที่ 9 The Shaftเป็นภาพเขียนเส้นโครงร่างที่สันนิษฐานว่าเป็นมนุษย์เคียงคู่อยู่กับภาพนก ที่มีเพียงหนึ่งเดียวทั้งคนทั้งนกในถ้ำลาสโกซ์ รูปที่สันนิษฐานว่าเป็นมนุษย์นั้น ใช้การวาดเส้นตัดขอบหนามีรูปทรง อวัยวะ แขนขา หัว เท้าสองข้าง ลำตัวยาว ทว่าส่วนหัวมีปากเป็นจะงอยเหมือนนก ในส่วนมือมีเส้นวาดเป็นลักษณะนิ้วมือข้างละ 4 นิ้ว กางออกเหมือนใบพัด ลำตัวเอียง 45 องศา ด้านหน้าเป็นภาพวัวไบซันเขาแหลมที่พุ่งเข้าหาส่วนใบหน้าของมนุษย์

มุมล่างซ้ายเป็นภาพนกยืนขาเดียว เป็นลายเส้นบอกโครงร่างนก แต่ไม่มีรายละเอียดบอกลักษณะเฉพาะของนกชนิดใด แต่หัวนกกับหัวคน ใช้การวาดในลักษณะเดียวกัน คำอธิบายของนักโบราณคดีระบุไว้เพียงว่า นกถูกยกให้เป็นผู้นำทางจิตวิญญาณสำหรับมนุษย์ในยุคหินหรือสังคมโบราณ

ภาพ : © MINISTÈRE DE LA CULTURE/CENTRE NATIONAL DE LA PRÉHISTOIRE/NORBERT AUJOULAT