แตงกวา ผลไม้เพื่อความสดชื่นที่อยู่คู่มนุษย์กว่า 3,000 ปี

14 มิถุนายน ถูกกำหนดให้เป็น วันแตงกวาโลก หรือ World Cucumber Day ฉลองให้กับ แตงกวา ผลไม้ที่ให้ความสดชื่นและเป็นที่รู้จักอย่างกว้างขวางของคนทั่วโลกมาไม่ต่ำกว่า 3,000 ปี ซึ่งวันแตงกวาโลกไม่ได้เกิดขึ้นมาเพราะความตั้งใจจะฉลองพืชสายพันธุ์นี้เสียทีเดียว แต่วันแตงกวาโลกยังเป็นแคมเปญการตลาดอันแยบยลของแบรนด์จินระดับโลกอย่าง เฮนดริกส์ ซึ่งหลังจากฉลองวันจินโลก (World Gin Day) ไปเมื่อวันที่ 12 มิถุนายนแล้ว ก็ต่อด้วยการฉลองวันแตงกวา ซึ่งเป็นวัตถุดิบคู่ซี้ในสูตรคลาสสิกของค็อกเทลที่สร้างสรรค์จากจินมาช้านาน แต่ที่มีมานานยิ่งกว่านั้นคือ ประวัติศาสตร์แตงกวา พืชพันธุ์ที่แม้แต่กษัตริย์อียิปต์เองยังทรงโปรดปราน

แตงกวามีชื่อในภาษาละตินว่า cucumis sativus เมื่อมาเป็นภาษาอังกฤษจึงเป็น cucumber เป็นพืชร่วมสกุลกับแตงโม และตามหลักการโครงสร้างของต้นนั้นแตงกวาถือว่าเป็นผลไม้ แม้มันจะเป็นพืชล้มลุกที่มีความเป็นผักก็ตาม ที่น่าประลาดใจคือตามหลักฐานทางประวัติศาสตร์ไม่เคยพบ “แตงกวาป่า” ที่ขึ้นเองอยู่กลางป่าเขาธรรมชาติ พบเพียงว่ามนุษย์มีการปลูกแตงกวาไว้กิน

ในภาษสันสกฤตมีคำศัพท์ที่แปลได้ว่าแตงกวานั่นคือ สุคะสะ จึงสันนิษฐานได้ว่าแตงกวาน่าจะเป็นพืชในซีกโลกตะวันออกมาช้านาน ต่อมาจึงได้นำไปขยายพันธุ์ปลูกในยุโรปซีกตะวันออก ตามบันทึกยังพบอีกว่าแตงกวาได้ไปเชื่อมโยงเข้ากับราชวงศ์ไอยคุปต์ โดยพบว่าในสุสานกษัตริย์อียิปต์โบราณมักมีภาพวาดแตงกวาอยู่บนผนังสุสานหลวงแทบทุกที่ สันนิษฐานว่าแตงกวาน่าจะแพร่หลายในอียิปต์มาตั้งแต่ราชวงศ์ที่ 12 ส่วนสรรพคุณแตงกวากับความงามของผิวพรรณนั้นมีมาตั้งแต่สมัยกรีก อีกทั้งเรื่องความสดชื่นของแตงกวานั้น “โคลูมิลลา” นักประพันธ์ชาวกรีกโบราณได้บันทึกไว้เช่นกัน

ส่วนชาวโรมันเองชอบนำแตงกวาไปปรุงอาหาร อีกหลักฐานที่ว่าชาวโรมันชอบกินแตงกวาเป็นหนึ่งในผลไม้คือรูปเขียนพระกระยาหารของจักรพรรดิโรมันซึ่งถ้าสังเกตให้ดีจะพบแตงกวาอยู่ในพานผลไม้เสมอ อีกทั้งภาพวาดบนผนังก็มักจะมีรูปเถาแตงกวา ซึ่งหากมองผ่านๆ หลายคนจะเข้าใจผิดว่าเป็นเถาองุ่น เรียกได้ว่าแม้จะดูเป็นผลไม้เคียงสำรับน้ำพริกที่แสนธรรมดามากในครัวไทย แต่ประวัติศาสตร์แตงกวานั้นไม่ธรรมดาเลยจริงๆ

ต้นเรื่อง : นิตยสาร สารคดี กันยายน 2529