ตามหา ยักษ์ ผู้เฝ้ากรุงเทพฯ กว่า 200 ปี เปิดศึกยักษ์วัดพระแก้ว ยักษ์วัดแจ้ง ยักษ์จีน-ฝรั่งวัดโพธิ์
- ในวัดพระแก้วมียักษ์ที่เฝ้าอยู่ทั้งหมด 12 ตน สันนิษฐานว่าถูกสร้างขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 2 แต่ละตนมีความสูงประมาณ 6 เมตร
- ยักษ์เฝ้าพระนครนี้เกี่ยวโยงโดยตรงกับความเชื่อเรื่อง “ทวารบาล” ตามคติโบราณมักจะสร้าง “ทวารบาล” เพื่อเฝ้ารักษาพระอารามให้ปราศจากอันตรายและการรบกวนของภูตผีปีศาจ
รู้ไหมว่ากรุงเทพฯ มี ยักษ์ คอยปกปักรักษา พระนครทอดน่องพาไปท่องเกาะรัตนโกสินทร์ สำรวจ “ยักษ์” ตนสำคัญผู้ทำหน้าที่ยืนเฝ้ายามกรุงเทพฯ มากว่า 243 ปี ไม่ว่าจะเป็น 12 ยักษ์วัดพระแก้ว ตำนานยักษ์วัดแจ้ง รวมทั้งยักษ์จีนและยักษ์ฝรั่งแห่งวัดโพธิ์
เมื่อเอ่ยถึง “ยักษ์” หมายถึงไม่ใช่ทั้งมนุษย์และเทวดา แต่เป็นอมนุษย์ บางทีก็เรียกว่า “อสูร” หรือ “รากษส” ยักษ์มักถูกมองว่าเป็นพวกใจร้าย ใจดำ แต่ความจริงยักษ์ดีๆ ก็มีอยู่อย่าง “ท้าวกุเวร” ผู้เป็นหัวหน้าของจตุโลกบาลผู้รักษาทิศทั้ง 4 ส่วนยักษ์ที่ถูกมองว่าเป็นตัวร้ายที่คนส่วนใหญ่มักนึกถึงก็คือ “ทศกัณฐ์” ส่วนยักษ์เฝ้าพระนครนี้เกี่ยวโยงโดยตรงกับความเชื่อเรื่อง “ทวารบาล” ตามคติโบราณมักจะสร้าง “ทวารบาล” เพื่อเฝ้ารักษาพระอารามให้ปราศจากอันตรายและการรบกวนของภูตผีปีศาจ แม้กระทั่งประตูโบสถ์ วิหาร ก็มีทวารบาลเป็นรูปเทวดาแบบไทยบ้าง แบบจีนที่เรียกว่า “เซี่ยวกาง” บ้าง และก็มีรูปยักษ์ที่ถูกปั้นให้ยืนเฝ้าประตูเหล่านี้ด้วยเช่นกัน
ยักษ์ทวารบาลที่สำคัญของกรุงเทพฯ ที่จะพาไปรู้จักนั้นอยู่ที่ วัดพระศรีรัตนศาสดาราม หรือวัดพระแก้ว ในวัดมียักษ์ที่เฝ้าอยู่ทั้งหมด 12 ตน สันนิษฐานว่าถูกสร้างขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 2 แต่ละตนมีความสูงประมาณ 6 เมตร พร้อมลักษณะ สีสัน และเครื่องแต่งกายที่แตกต่างกันออกไป ต่อด้วยยักษ์วัดแจ้งที่นักท่องเที่ยวต่างชาติต้องมาถ่ายรูปคู่ ซึ่งชอบเปิดศึกกับยักษ์วัดโพธิ์ปิดท้ายด้วยยักษ์จีนลั่นถัน และยักษ์ฝรั่งวัดโพธิ์ซึ่งมีชื่อเรียกมาแต่อดีตว่า “ยักษ์มาร์โค โปโล”
ชื่อ : วิรุญจำบัง
สถานะ : บุตรพญาทูษณ์แห่งกรุงจารึก แคว้นชนบท มีศักดิ์เป็นหลานทศกัณฐ์
ลักษณะเด่น : กายสีมอหมึก (ขาวเจือดำ)
อิทธิฤทธิ์ : สามารถหายตัวได้ วิรุญจำบังมีม้าทรงตัวดำปากแดงชื่อ นิลพาหุ สามารถหายตัวได้ทั้งตนและม้า
ตำแหน่ง : ประตูด้านเหนือพระศรีรัตนเจดีย์
ชื่อ : ไมยราพ
สถานะ : พญายักษ์ กษัตริย์เมืองบาดาลองค์ที่ 3 โอรสท้าวมหายมยักษ์กับนางจันทรประภาศรี เป็นน้องนางพิรากวน
ลักษณะเด่น : กายสีม่วงอ่อน
อิทธิฤทธิ์ : เป็นผู้รู้เวทมนตร์สะกดทัพและเครื่องสรรพยาเป่ากล้อง ไมยราพฆ่าไม่ตายเพราะถอดดวงใจใส่แมลงภู่ซ่อนไว้ที่เขาตรีกูฏ
ตำแหน่ง : ประตูด้านเหนือพระศรีรัตนเจดีย์
ชื่อ : สหัสเดชะ
สถานะ : เป็นพญายักษ์
ลักษณะเด่น : กายสีขาว มี 1,000 พักตร์ 2,000 กร
อิทธิฤทธิ์ : เคยช่วยทศกัณฐ์ทำศึกแต่สุดท้ายก็ถูกหนุมานปราบลงไปได้
ตำแหน่ง : ประตูด้านใต้พระศรีรัตนเจดีย์
ชื่อ : ทศกัณฐ์
สถานะ : พญายักษ์ ชาติก่อนเป็นยักษ์ชื่อ “นนทุก” ถูกพระนารายณ์สาปให้มาเกิดเป็นโอรสท้าวลัสเตียนกับนางรัชฎา ครองกรุงลงกาเป็นองค์ที่ 3 มีนางมณโฑเป็นมเหสี
ลักษณะเด่น : มีกายสีเขียว มี 10 พักตร์ 20 กร ทรงมงกุฎชัย
อิทธิฤทธิ์ : มีฤทธิ์ใครฆ่าไม่ตายเพราะถอดหัวใจฝากไว้กับฤๅษีโคบุตรผู้เป็นอาจารย์
ตำแหน่ง : ประตูด้านใต้พระศรีรัตนเจดีย์
ชื่อ : ทศคิรีธร
สถานะ : เป็นบุตรของทศกัณฐ์กับนางช้าง
ลักษณะเด่น : กายสีหงดิน หรือ สีหม้อแก่ จุดเด่นคือมีจมูกเป็นงวงช้าง
ตำแหน่ง : ประตูศรีศาสดา ทางเข้าพระบรมมหาราชวัง
ชื่อ : ทศคิรีวัน
สถานะ : เป็นบุตรของทศกัณฐ์กับนางช้าง
ลักษณะเด่น : เป็นยักษ์แฝดกับทศคิรีธร มีจมูกเป็นงวงช้าง แต่จะต่างกันตรงที่ตนนี้กายสีเขียว
ตำแหน่ง : ประตูศรีศาสดา ทางเข้าพระบรมมหาราชวัง
ชื่อ : วิรุฬหก
สถานะ : กษัตริย์แห่งเมืองมหาอันธการนคร
ลักษณะเด่น : กายสีขาบ เป็นยักษ์ขี้โมโห อารมณ์ร้อน
ตำแหน่ง : ประตูด้านหน้าพระอุโบสถ
ชื่อ : มังกรกัณฐ์
สถานะ : พญายักษ์ บุตรพญาขรกับนางรัชฎาสูร กษัตริย์กรุงโรมคัล
ลักษณะเด่น : มีกายสีเขียว
ตำแหน่ง : ประตูด้านหน้าพระอุโบสถ
ชื่อ : จักรวรรดิ
สถานะ : ผู้ครองกรุงมลิวันและเป็นเพื่อนสนิทของทศกัณฐ์
ลักษณะเด่น : กายสีขาว
ตำแหน่ง : ประตูด้านหลังพระอุโบสถ
ชื่อ : อัศกรรณมาลา
สถานะ : เพื่อนสนิทของทศกัณฐ์
ลักษณะเด่น : มีกายสีม่วงแก่
ตำแหน่ง : ประตูด้านหลังพระอุโบสถ
ชื่อ : สุริยาภพ
สถานะ : เป็นน้องมังกรกัณฐ์
ลักษณะเด่น : มีกายสีแดง
อิทธิฤทธิ์ : มีแว่นวิเศษที่ส่องไปที่ไหนก็จะเกิดเพลิงไหม้
ตำแหน่ง : ประตูด้านหน้าปราสาทพระเทพบิดร
ชื่อ : อินทรชิต
สถานะ : บุตรของทศกัณฐ์กับนางมณโฑ
ลักษณะเด่น : กายสีเขียว
อิทธิฤทธิ์ : มีนาคบาศและศรวิษณุปาณัมเป็นอาวุธ
ตำแหน่ง : ประตูด้านหน้าปราสาทพระเทพบิดร
“ลั่นถัน”
ต่อกันที่วัดพระเชตุพนวิมลมังคลารามราชวรมหาวิหาร หรือวัดโพธิ์ หากเข้าไปในวัดจะพบว่ายักษ์ที่นี่มีรูปร่างหน้าตาไม่เหมือนกับยักษ์ไทยเพราะเป็นตุ๊กตาหินแบบของจีน เรียกว่า “ลั่นถัน” สวมชุดแบบจีนคล้ายงิ้ว มือหนึ่งถืออาวุธ อีกมือหนึ่งเท้าเอว มีหน้าตาดุดัน หลายคนอาจเข้าใจไปว่ายักษ์วัดโพธิ์ที่เปิดศึกกับยักษ์วัดแจ้งคือยักษ์จีนลั่นถัน แต่ความจริงแล้วยักษ์วัดโพธิ์ในตามตำนานที่เล่าว่าไปมีเรื่องกับยักษ์วัดแจ้งจนทำให้เกิด “ท่าเตียน” แท้จริงแล้วคือยักษ์ตัวเล็ก ๆ ที่เฝ้าอยู่หน้าประตูทางเข้าพระมณฑป แต่สมัยก่อนเคยมีภาพยนตร์เรื่องยักษ์วัดแจ้งปะทะยักษ์วัดโพธิ์ที่ใช้ยักษ์จีนสู้กับยักษ์ไทย คนทั่วไปจึงคิดว่ายักษ์วัดโพธิ์เป็นยักษ์จีนไป
ยักษ์ “มาร์โค โปโล”
ยักษ์วัดโพธิ์อีกจำพวกหนึ่งคือตุ๊กตาจีนแต่หน้าตาคล้ายฝรั่งสวมหมวก โดยยักษ์ตนนี้เชื่อกันว่าคือ “มาร์โค โปโล” ฝรั่งคนแรกที่เดินทางเข้าไปในประเทศจีน เป็นภาพสะท้อนทัศนคติของชาวจีนที่มีต่อชาวตะวันตก โดยเฉพาะสมัยล่าอาณานิคม ฝรั่งถูกมองว่าเป็นคนดุร้าย ทำสงครามเอาบ้านเมืองอยู่เนือง ๆ
“ยักษ์วัดแจ้ง”
ที่วัดอรุณราชวรารามราชวรมหาวิหาร หรือ วัดแจ้ง มียักษ์ยืนยาม 2 ตน เฝ้าอยู่ที่หน้าซุ้มประตูยอดมงกุฎ ตนสีขาวคือ สหัสเดชะ และตนสีเขียวคือ ทศกัณฐ์ ทั้งสองตนนี้นับได้ว่าเป็นต้นแบบของยักษ์ตนอื่น ๆ ในวัดพระแก้ว โดยทั้งคู่เป็นฝีมือการปั้นของหลวงเทพรจนา (กัน) นักท่องเที่ยวนิยมถ่ายภาพบริเวณนี้จนเรียกได้ว่าอาจเป็นยักษ์ที่คนรู้จักมากที่สุด
ต้นเรื่อง : นิตยสารสารคดี พฤศจิกายน 2547
