Lite

The Spirits of Maritime Crossing : เมื่อสุดทางเดินเรือก็ต้องหาทางกลับฝั่ง

Focus

วิญญาณข้ามมหาสมุทร (The Spirits of Maritime Crossing) ผลงานภาพยนตร์ของ อภินันท์ โปษยานนท์ ศิลปินไทยร่วมสมัยซึ่งในปัจจุบันยังเป็นที่รู้จักในฐานะประธานอำนวยการและผู้อำนวยการศิลป์บางกอก อาร์ต เบียนนาเล่
หนึ่งในความน่าสนใจภาพยนตร์เรื่องนี้แสดงนำโดยสองศิลปินผู้เชี่ยวชาญในศิลปะการแสดงที่ต่างขั้ววัฒนธรรม ได้แก่ มารีน่า อบราโมวิช และ พิเชษฐ์ กลั่นชื่น

The Spirits of Maritime Crossing หรือชื่อไทย วิญญาณข้ามมหาสมุทร เป็นผลงานภาพยนตร์ภายใต้การเขียนบทและกำกับ ของ อภินันท์ โปษยานนท์ ศิลปินไทยร่วมสมัยที่ควบตำแหน่งประธานอำนวยการและผู้อำนวยการศิลป์ บางกอก อาร์ต เบียนนาเล่ ครั้งนี้เขายังได้นำพาศิลปินที่คุ้นหน้าคุ้นตาและเคยแสดงในเทศกาลดังกล่าวขึ้นบนจอภาพยนตร์นำโดย มารีน่า อบราโมวิช (Marina Abramović แสดงเป็น มารีน่า) ศิลปินด้านศาสตร์การแสดงในตำนานผู้มีชื่อเสียงระดับโลก ร่วมแสดงกับ พิเชษฐ์ กลั่นชื่น (แสดงเป็น ปรมาจารย์วานร) ศิลปินไทยผู้เชี่ยวชาญศาสตร์การแสดงและยังเป็นผู้คิดค้นพัฒนาการแสดงโขนไทยสู่ศิลปะร่วมสมัย นอกจากสองตัวละครสำคัญแล้ว The Spirits of Maritime Crossing ยังมีตัวละครในภาพยนตร์ที่ใช้ศิลปินมาแสดงอีกหลายคน ซึ่งผู้ชมส่วนหนึ่งน่าจะคุ้นหน้าคุ้นตาจากงานของพวกเขาและเธอในเทศกาลศิลปะบางกอก อาร์ต เบียนนาเล่ มาบ้างแล้ว

นอกจากกลุ่มนักแสดงที่มาจากแวดวงศิลปะซึ่งเป็นสีสันที่น่าสนใจบนจอภาพยนตร์แล้ว เนื้อหาทางภาพยนตร์ที่อภินันท์ได้ริเริ่มแรงบันดาลใจมาจาก คัมภีร์พระมาลัย และ Inferno ของ ดันเต อลิกิแยรี (Dante Alighieri) ก็น่าสนใจเช่นกัน เป็นเรื่องราวที่คาบเกี่ยวกับการเดินทางสู่นรกเหมือนกันต่างกันแต่ภูมิภาคที่เกิดวรรณกรรม จากแรงบันดาลใจนี้ได้นำสู่การพัฒนาจนเป็นบทภาพยนตร์เรื่องนี้ที่เล่าเรื่องของ มารีน่า ที่เดินทางจากอิตาลีมาประเทศไทยเพื่อค้นหาอะไรบางอย่าง ซึ่งระหว่างทางเธอได้ร่วมพิธีกรรมทางความเชื่อมากมายและได้พบกับ คนเชิดหุ่นผู้ต่อต้านสงคราม ซึ่งเขาชี้แนะว่าให้เธอตามลิงน้อยไปเพื่อพบกับ Master Monkey หรือ ปรมาจารย์วานร เพื่อจะได้ค้นพบสิ่งที่ตามหา

ในเชิงเนื้อเรื่องหากจินตนาการจากเรื่องย่ออาจคิดว่านี่คือภาพยนตร์แฟนตาซี CG รังสรรค์ลิงเป็นตัวเป็นตน แต่ภาพยนตร์เรื่องนี้หาได้เป็นเช่นนั้น ลิง ในเรื่องคือนักแสดงสวมชุดโขนและอุปมาว่าเป็นลิงตามแบบการแสดงบนเวทีดั้งเดิมที่เมื่อนักแสดงสวมชุดสัตว์มักจะกลายเป็นสัตว์ในความเข้าใจเชิงอุปมาของผู้ชมทันที ซึ่งวิธีดังกล่าวมีความน่าสนใจต่อการมองเห็นเนื้อหาที่ว่าด้วย มารีน่าพบกับปรมาจารย์วานร ซึ่งไม่ใช่ลิง แต่เป็นนักแสดงในชุดลิง ตัวละครนี้จึงเหมือนเป็นภาพสะท้อนของมารีน่าที่กำลังมาขอความรู้จากลิงจำลอง เพราะนักแสดงที่สวมชุดลิงและแสดงเป็นลิงย่อมมีจินตนาการถึงตัวเองว่าเป็นลิง เพื่อการแสดง ไม่ว่าจะจินตนาการในแบบใดมันคือการ “กลาย” เพื่อไปทำความเข้าใจ “ลิง” ซึ่งลิงเป็นสัตว์ที่เปรียบได้กับคนที่ย้อนหลังทางวิวัฒนาการหรือสัตว์ที่คล้ายคน แต่ต่างวัฒนธรรมและวิถีชีวิต และวิถีชีวิตของลิงก็คือการยึดมั่นอยู่กับธรรมชาติ นักแสดงลิงที่กลายเป็นลิงจึงมีความหมายของการเป็นลิงในร่างคนสวมชุดและมีความหมายของคนที่ใฝ่แสดงเป็นลิงไปพร้อมกัน ซึ่งการ “กลาย” ก็เหมือนกับการที่มารีน่าผู้เป็นมนุษย์ กำลังพยายามใช้ความรู้ที่เสมือนเป็นอดีตของอารยธรรมมนุษย์มาเข้าใจถึงชีวิตที่ต้องการปลดตัวเองออกจากอารมณ์ที่ตนยึดถืออยู่ ซึ่งเป็นผลพวงจากวัฒนธรรมมนุษย์

กล่าวได้ว่าความน่าสนใจของประเด็นในภาพยนตร์เรื่องนี้คือการบรรลุความรู้บางอย่างของตัวละครมนุษย์ เป็นการย้อนกลับไปในสิ่งที่เชื่อว่ามีมาก่อนตนเอง ทั้งการเรียนรู้จากลิง การเรียนรู้จากพิธีกรรมความเชื่อที่มีมาแต่โบราณ และในท้ายที่สุดภาพยนตร์ให้ตัวละครมารีน่าค้นพบสิ่งที่เธอต้องการจากพระสงฆ์จนเธอสามารถปลดปล่อยความรู้สึกบางอย่างในใจจนสามารถเดินทางกลับอิตาลีได้อย่างสงบ

การเรียนรู้และบรรลุสิ่งที่มาจากอดีตอันสงบทั้งจากพิธีกรรมที่สร้างสมดุลทางอารมณ์ให้นิ่งเฉย และจากลิงที่เป็นตัวแทนวิวัฒนาการย้อนหลังล้วนเป็นการตั้งคำถามสู่ปัจจุบันที่ว่า “หรือการเดินทางของมนุษย์กำลังมาผิดทาง” เนื่องจากการเกิดสงครามไม่จบสิ้น นักเชิดหุ่นถึงบอกให้มนุษย์ไปเรียนรู้กับลิงที่ไม่มีวัฒนธรรมมนุษย์ และการเป็นมนุษย์ในยุคนี้ที่หาความสงบยากเหลือเกิน ทำให้ยากยิ่งที่จะหลุดพ้นจากความรู้สึก นี่คือสัญญาณของโลกที่ไม่ใช่อุดมคติของพวกเราในฐานะสัตว์หรือไม่ ถ้าหากเช่นนั้นแสดงว่าปัจจุบันนี้เรากำลังปูพรมสู่อนาคตผิดทิศผิดทางและยิ่งห่างไกลจากทั้งความเป็นสัตว์ซึ่งเป็นสภาวะพื้นที่ฐานเราเองและห่างยิ่งกับการสร้างวัฒนธรรมที่สงบสุขดุจสุขาวดีที่เราจินตนาการ

ท้ายที่สุดภาพยนตร์เรื่องนี้จึงเป็นเสมือนการดึงสติและทบทวนปัจจุบันว่า เราจะไปอนาคตที่ดีอย่างไร แต่ที่แน่ๆ เราต้องพิจารณาปัจจุบันอย่างถี่ถ้วนเสียก่อนว่า มันจะเป็นต้นทางที่ดีให้เราได้จริงแล้วหรือไม่ นี่จึงเป็นคำถามเชิงอุปมาเสมือนการเดินทางไปที่สุดขอบของความคิดและย้อนกลับมาดูที่ความเป็นจริงว่ามันจะเชื่อมโยงกันอย่างไรได้บ้างเหมือนตัวละครมารีน่าที่เดินทางสองฝั่งโลกเพียงเพื่อกลับมาที่เดิมอย่างบรรลุซึ่งความคิดใหม่จากการเดินทางจนภายในไม่เหมือนเดิม หรือนัยหนึ่งคือหลักฐานของการเดินทางทางจิตวิญญาณที่ตื่นใหม่ในกายเดิมได้เสมอซึ่งสิ่งนี้นำไปสู่แนวคิดที่ว่า หมู่มนุษย์ล้วนมีจิตวิญญาณ